SEYAHAT ARAMA

Basında Dünyanın Renkleri

Buzlar Kraliçesi Laponya

Emel ERDEN eerden@foodandtravel.com.tr / Kasım 2009 Sayı-14 / Food & Travel / SEYAHAT

Kuzeye, en kuzeye gitmek gerçek seyyahların hayalini süslüyor. Laponya, bakir doğası, sonsuz beyazı ve halkıyla Avrupa’nın son yıllardaki en çok merak edilen coğrafyası.

Karı sever misiniz? Ben sevmem. Daha doğrusu sevmezdim. Kışın en sert günlerinde Kuzey Kutup Çemberi’nin kuzeyinde dört gün geçirene kadar... Yanıma bulabildiğim tüm kar kıyafetlerini aldım. Sanıyordum ki, aldıklarım beni biraz olsun dondurucu soğuktan koruyacak! Yanılmışım. Her biri termal olan yedi kat üst ve dört termal pantolona rağmen dışarıda maksimum on dakika durabildiğiniz bir soğuktan bahsediyorum. Maksimum sıcaklığın -25 olduğu bir coğrafyadan.

Bembeyaz bir ovanın ortasından geçerek Ivalo Havaalanı’ndan Saariselka’daki otelimize giderken arabalarının yoldaki buza rağmen hızlarını hiç azaltmadıkları dikkatimi çekiyor önce. Yerler buz ama ne zincirden haberdarlar Finliler, ne de tuzdan… Otele vardığımızda nefis esmer ekmekler, orman meyvelerinden yapılan soslar ve ren geyiği etinden mükellef bir sofra bekliyor bizi. Dev spa ve sıcak havuzlarıyla Holiday Clup Saairselkaa, üşüyen bedenlerimizi ısınmaya çağırıyor. Sıcak su havuzlarının üstü camla kaplı. Kuzey ışıkları Aurora Borealis’i havuzda ısınırken görebilir miyim acaba diyerek gözlerimi gökyüzünden alamıyorum. Aurora Borealis’ler gökyüzü yeterince berrak olduğu zaman görünebiliyor. Bu defa şansım yaver gitmiyor, gökyüzünü seyrettiğimle kalıyorum. Artık erkenden yatmalı ve yarınki yoğun ve soğuk gün için enerji toplamalı…

Yanıma aldığım her şeyi üstüste giyip artık üşemem diyerek husky safari için hazır olduğumu söylediğim rehberimiz, bana sadece gülümsüyor. Bu halimde 10 dakika sonra donacağımı, özel tulumu ve neredeyse ayaklarımın 1,5 katı büyüklüğündeki kar çizmelerini zorlukla giyiyorum. 38 bedenden 48 bedene bir anda nasıl çıkılır konulu tezin canlı örneğiyim artık. Kıyafetlerim o kadar kalın ki ancak küçük adımlarla yürüyebiliyorum. Ellerime ren geyiği derisinden yapılmış eldivenleri ve başıma da özel bereleri geçirince artık tamamım. Düzinelerce Husky köpeğinin havlamalarıyla bizi karşıladığı çiftlikte kızakları nasıl kullanacağımızı öğreniyoruz önce. 5 ya da 7 köpeğin çektiği kızaklarla eğlenceli bir safari başlıyor. Büyüleyici bir coğrafyada, etrafımız sonsuz karla çevriliyken 5-6 kızak arka arkaya ilerliyoruz. Bugün şanslıyız, güneş bembeyaz doğada pırıl pırıl parlıyor. İki saat kadar sonra dileyen herkesin girip dinlenebildiği kulübelerden birinde mola veriyoruz. ‘Bulduğun gibi bırak’ mantığıyla çalışan sisteme göre bizden önce gelenler bir kenara ateş yakmamız için odun bırakmış. Rehberimiz yanında getirdiği somon, patates ve soğanla hemen enfes bir çorba yapıyor. Ateşin yanından hiç kalkmak istemiyorum. Çorbaların üstüne bu bölgede çok bulunan orman meyveleriyle yapılan sıcak bir çay içip safarimizin ikinci ayağına hazırlanıyoruz. Köpeklerimiz sabırsızlıkla bizi dışarıda bekliyor ve heyacan yeniden başlıyor. Safari boyunca ormanda büyük bir daire çizip yaklaşık dört saat sonra husky çiftliğine geri dönüyoruz. Belleğimde sıradışı bir yolculuk, damağımda enfes somon çorbası ve orman meyveleri çayı kalıyor.

Ertesi gün kar motorsikletleriyle ilgili temel bilgileri alacağımız kulübe gidince bu işi yapamayacağımı düşünüyorum bir an. Rehberimiz anlatıyor… “Kar motorsikleti kullanımı sadece donmuş suyollarında ve belirlenmiş rotalarda geçerli. Yollarda bulunan trafik kuralları kar motorsikleti rotalarında da uygulanıyor. Motorların hız limiti belirlenmiş rotalar içinde saatte 60 km ancak donmuş suyollarında 80 km hıza çıkabilirsiniz. Güvenlik için yolculuk boyunca kask kullanmanız gerekiyor.” Deneyince beni harika bir günün beklediğini anlıyorum. Kar motorsikletleriyle yaklaşık 40 km’lik bir yolculuk yapmayı planlıyoruz. Hedefimiz ren geyiklerini daha yakından görebileceğimiz gerçek bir Lapon ren geyiği çiftliğine varmak. Renkli kostümleriyle bizi karşılayan bir Sami ailesinin ev-restoranlarına girince ren geyiği kokusunun ne demek olduğunu anlıyorum. İçerde postlar, yerel kıyafetler, ren geyiği kemiğinden yapılmış silahlar, aletler... Aile işletmesi küçük bir ren geyiği müzesi burası. Biraz soluklanında ren geyikleri tarafından çekilen kızaklara binip çiftlik içinde sembolik bir tur yapıyor ve ren geyiği sürme ehliyetlerini alıyoruz. Kar motorsikletleriyle dağları ve ormanları aşarak Saariselka’dan 10 km uzaklıktaki iglo köyüne varıyoruz. Kakslauttanen’deki Hotel&Igloo Village bugüne kadar gördüğüm en sıradışı otellerden biri. Buzdan yapılmış gerçek iglo’lar, şık kütük evler ve çatısı camla kaplanmış, yarım küre şeklindeki modern iglolardan dilediğinizde konaklayabiliyorsunuz. Cam iglonun içine girince kendimi dünyanın merkezinde gibi hissediyorum. Yatağa uzanıp kuzey takımyıldızlarını bu defa görebilmeyi umuyorum.



Sabah beni bir sürpriz bekliyor. Bütün gece renkli Aurora Borealis’leri görebilmek umuduyla az uyuduğum için hızla uyanmam lazım! Dışarının -38 derecelik soğukluğu beni kendime getirebilirdi ama daha ötesi de varmış. Buzun içinde açılmış bir havuzdaki suya girip sonra da orijinal bir Fin saunası olan smoke sauna’ya ne derim? Havuzu almayayım ama ruhumu ısıtmak için Fin saunası iyi gelebilir! Yine de soyunma odalarından 10 metre ilerdeki saunaya üzerimde sadece bir mayoyla bir çıta çevikliği ile buzun üstünde koşuyorum. Evet, yanlış okumadınız, -38 derecede, bir mayoyla… Saunada ilk beş dakika ısınmayla, sonraki beş dakika da “Daha fazla bu sıcaklığı dayanamayacağım, ben çıkıyorum” serzenişleriyle geçiyor. Artık ısındığım için soyunma odalarına dönüş yolunu kaplumbağa hızıyla alıyorum! Bu geçici ısınma duygusuyla bir de buz kiliseyi ziyaret edeyim diyorum. Hemen yanında Lapon sanatçılar dev buz kitlelerine şekil verip yeni bir buz galerisi yapmakla meşguller. Laponya’ya yaptığımız yolculuk sonunda aklımda en çok kalanlar sonsuz beyaz, dondurucu soğuğa rağmen büyüleyici güzellikteki doğa, insana ve doğaya duyulan saygının ruhlarda yarattığı huzur oluyor. Şimdi en başta sorduğum soruyu tekrar etmeliyim. “Karı sever misiniz?” Ben çok severim. *Bu seyahat Koptur Seyahat Acentası (www.dunyaninrenkleri.com) ile yapılmıştı

SEYAHAT BİLGİLERİ
Para birimi Euro. Türkiye ile arasında yerel saat farkı yok. Seyahat için en iyi dönem kış ayları. Özellikle son yıllarda Avrupa’nın Noel ve yeni yıl kutlamaları için vazgeçilmez adreslerinden biri. Finlandiya’yı ziyaret edebilmek için Schengen vizesi gerekiyor.

NASIL GİDİLİR?
Türk Hava Yolları’nın (0212 444 0849; www.thy.com), Air Baltic’ın (0212 334 29 40; www.airep.com) ve Finlandiya Havayolları’nın (0 212 465 08 07; www.finnair.com) İstanbul’dan Helsinki’ye direkt uçuşu bulunuyor. Uçuş süresi 3 saat 25 dakika. Helsinki’den Laponya bölgesine gitmek için Finlandiya Havayolları’nın iç hat uçuşlarını kullanabilirsiniz. Kasım-Mart ayları arasında yoğun turizm sezonu olduğu için bilet bulmakta zorlanabilirsiniz.

TUR OPERATÖRLERİ
Koptur’un (0212 361 20 00; www.dunyaninrenkleri.com) 27-31 Ocak 2010 arasında Laponya turu var. Kuzey Kutbu’nun beyaz doğasıyla bütünleşebileceğiniz, kar motorsikleti ve husky’lerin çektiği kızaklarla dolaşabileceğiniz enerjisi yüksek bir seyahat. Sami kültürünü keşfedebilir, cam iglo odalarda kuzey ışıkları Aurora Borealis’i seyredebilirsiniz. Kişi başı fiyatı 2090 €.

KAYNAKLAR
Laponya (Saariselkä) Turizm Bakanlığı (00358 16 668 402; www.saariselka.fi) Sitede, Laponya’da düzenlenen aktivitelerden restoranlara kadar aradığınız her türlü bilgiye ulaşabilirsiniz. Finland: Lonely Planet Travel Guide, Andy Symington, George Dunford (Lonely Planet Travel Guides, 16,31 $). Pratik bilgilerle dolu rehber, Finlandiya gezilerini sadece kış aylarında yapmayı planlayanların aklını çelecek bahar önerileriyle de dikkat çekiyor. Rehberi www.amazon.com’dan sipariş edebilirsiniz.

SAMİLER VE REN GEYİKLERİ
İskandinav Yarımadası’nın kuzeyindeki Laponya, dilleri, geleneksel kıyafetleri, el sanatları ve müzikleriyle İskandinavya’da yaşayan diğer halklardan farklılıklar gösteren Sami halkının yurdu. Samiler bugün, Norveç, İsveç, Finlandiya ve Rusya sınırları dahilinde kalan ve buz ovası diye adlandırdıkları topraklarda yaşıyorlar. Birçok yerli halk gibi, Samilerin de hiçbir zaman kendi devletleri olmamış. Ancak yarımadadaki dört devlette de kendilerine ait siyasi ve kültürel örgütleri var.

Samiler kendilerine Lapyalı denmesinden hoşlanmıyorlar. Lapp kelimesi ‘yama’ anlamına geliyor. Samilerin rengârenk giysilerine ithafen kullanılan kelime, bu yüzden alaycı bir anlam taşıyor. Samiler, Lapyalı kelimesinin ayrı bir halkı ifade edemeyeceğini, çünkü bölgede yaşayan başka halklar da bulunduğunu söylüyor. Ayrıca bugün Samilerin büyük bir kısmı Lapya ya da Laponya olarak adlandırılan bölgenin dışında yaşıyor.

Ren geyikleri ile Sami kültürü arasında kopmaz bir bağ var. Geyik kışın, Samiler için vazgeçilmez bir besin kaynağı. Geyiğin derisi, dondurucu soğuktan koruyan giysilerin yapımında kullanılıyor. Daha eski tarihlerde Samilerin geyiğin sütünden de yararlandığı biliniyor. Bu sıkı bağ nedeniyle resimden elişine pek çok alanda geyik motifleri kullanıyorlar; ayrıca geyik kemiklerinden bıçaktan müzik aletine türlü objeler yapıyorlar. Geyiğe Sami efsanelerinde de sık sık rastlanıyor. Bugün ren geyiklerinin yaşam alanlarının bir kısmı, ticari faaliyetler ve petrol arama çalışmaları yüzünden zarar görmüş durumda; geyiklerin nesli de tehdit altında.

HERKES İÇİN PRATİK BİLGİLER
Finlandiya’da aksi belirtilmedikçe (bahçeler, özel mülklere yakın alanlar ve koruma altındaki araziler hariç) tüm kırsal alanlarda yürüyüş ve kayak yapabilir, bisiklete binebilir, kamp kurabilirsiniz. Koruma altına alınan türlerden olmadığı sürece orman meyveleri, mantar türleri ve çiçekleri toplayabilirsiniz; basit oltalarla balık tutabilirsiniz. Termal giysileri her zaman birkaç katmanlı giyinin. Motorsiklet kaskı içine takılan kar maskesi Laponya’da çok işinize yarayacaktır. Kar kıyafetlerinizin üzerine özel termal tulumlar giyeceğinizi de unutmayın. Fotoğraf makinesi için özel pillerden alabilirsiniz. Çekim yapmadığınız zamanlarda pili makinenizden çıkarın. Çok fazla sıvı almayın. O kadar kat giysiyle -40 derecede tuvalet ihtiyacını gidermek neredeyse imkansız! Soğuk havalarda donmasını engellemek için gözlük camlarını alkolle ovup öyle dışarıya çıkın.
NEREDE KALMALI?
Holiday Club Saariselkä Saariseläntie 7, Saariselkä, Fin Laponyası, (00358 20 1234 907; www.holidayclubspa.com). Dev bir spa merkezine sahip tam bir aile oteli. Havuzların olduğu bölüm camlarla kaplı. Kar altında havuza girmek keyifli. Otelin restoranı Rakka’da geyik eti, orman meyvelerinden yapılan soslar ve değişik tatlıları deneyin. Çift kişilik standart oda, kahvaltı dahil 109 €.

Hotel&Igloo Village Kakslauttanen Saariselkä, Fin Laponyası (00358 16 667 100; www.kakslauttanen.fi) Dünyanın en sıra dışı otelleri listesinde rahatlıkla ilk 10’a girer. Camdan iglo’lar gökyüzünü izlemek için mükemmel. Şanslıysanız yatağınıza uzanmışken kuzey ışıkları Aurora Borealis’i görebilirsiniz. Tesisin içinde farklı büyüklüklerde kütük evler, bir buz restoran ve bir buz kilise yer alıyor. Kış sezonu fiyatları küçük kütük evlerde tek kişi konaklama 118 €, büyük kütük evlerde ise tek kişi konaklama 138 €. Oraya kadar gitmişken kesinlikle cam iglo’larda kalmanızı tavsiye ederiz. Tek kişi konaklama 166 €. Kahvaltı ise 26 €.

NEREDE YEMELİ?
Huippu Kaunispää Fell, Fin Laponyası (00358 16 668 803; www.saariselka.fi/huippu). Laponya seyahatinin önemli bir durak noktası olan Kaunispää Tepesi’nin zirvesinde yer alıyor. Saariselkä’nın takımadalarından Rusya sınırına kadar uzanan olağanüstü bir manzaraya sahip. 1954 yılından beri hizmet veren Huippu, Saariselkä bölgesinin ilk ziyaretçilerine, konaklama ve yemek servisi sağlamış en eski dağ evi olarak biliniyor. 90 kişi kapasiteli panorama restoranının yanında şık hediyelik eşyaların satıldığı küçük bir dükkan da var. 2000 yılında The Chaine des Rotisseurs tarafından ödüle layık görülen restoran, Lapon mutfağında uzmanlaşmış. Laponya’nın doğal ortamında yetiştirilmiş malzemeler günlük olarak temin ediliyor. Ren geyiği, keklik, somon, alabalık ve orman meyveleri restoranda ustalıkla hazırlanıyor. Lapon çorbalarını, Inari Gölü’nde tutulan alabalığı, tatlı olarak orman meyveli turtaları deneyin.
Pirkon Pirtti Honkapolku 2 Saariselkä, Fin Laponyası (00358 16 668 050; www.pirkonpirtti.fi). Yerel malzemelerle yapılmış lezzetli ve romantik bir akşam yemeği için iyi bir alternatif. Ren geyiği etiyle yapılmış farklı yemekler sunuyor. Orman meyveleri ile servis edilen rengeyiği böreğini tadın.

Son Yayınlanan Turlar