UNESCO’nun Dünya Kültür Mirası listesine aldığı Lalibela’daki kayalara oyulmuş kiliselerin bulunduğu vadi, Etiyopya Hıristiyanlarının kutsal saydığı bir bölge. Kilise görevlileri beyaz kıyafetleri üzerine, mensup oldukları kiliseyi temsilen bir kuşak bağlıyorlar. Bu din görevlisi ibadet saatine kadar çanları çalmak için bekliyor (solda). Etiyopya’nın kuzeyinde Lasta Dağları arasında yer alan Lalibela şehrine gelen Hıristiyan hacılar bölgedeki tarihi kiliseleri gün içinde dolaşarak ibadet ediyorlar

Etiyopya uçağına binerken, kapıda biletleri kontrol eden görevli, “Etiyopya’da ne işiniz var” diye gülerek sormuştu. Belki birçok kişi için Afrika’nın ziyaret edilmesi pek düşünülmeyen, bir şekilde kulağa “açlık, kuraklık” gibi kavramlarla beraber gelen ülkesiydi Etiyopya. İşin doğrusu, birçok ülke için insanların benzer önyargılarına alışkın olduğum için kapıdaki görevliye gülüp geçtim. Ancak ben bile hayatımda beni en çok şaşırtacak olan, kafamdaki imgenin çok ötesinde sürprizlerle dolu bir ülkeye gidiyor olduğumun farkında değildim.
Seyahat şirketi Koptur’un konuğu olarak başkent Addis Ababa’ya indiğimizde, saat çoktan gece yarısını geçtiği için direkt otelimize gitmiştik. Ertesi gün başkentte geçireceğimiz bir günümüz vardı ve ilk şaşkınlığım

Avrupa’ya yayılmasından bile daha eski bir zaman ve çeşitli kaynaklara göre Etiyopya ilk Hıristiyan uluslardan biri olabilir. Zaten dördüncü yüzyılda Hıristiyanlığı resmi olarak devlet dini kabul eden ilk imparatorluk. Çok sonraları Hıristiyanlığı misyonerlerin baskısı ve zoruyla kabul eden diğer Afrika ülkelerine göre bu durumun nasıl bir farklılığa yol açtığını yolculuğumuz esnasında açıkça görmüştük. Bunun yanında Etiyopya, Avrupalı sömürgeci güçleri yenip, bağımsızlığını ilan eden ilk Afrika ülkesi. Belki de beni en çok şaşırtan ve Etiyopya’yı kafamdaki imgelerin çok ötesinde bir yer yapan şey tüm bunlar birleştiğinde ortaya çıkan kendinden emin ve gururlu Etiyopyalılar olmuştu. Burada sömürge yönetimleri altında ezilmiş ve kültürel, ekonomik açıdan sömürülmüş bir halk yerine, kendi kimliğiyle barışık, kendine güvenen insanlar vardı. Addis Ababa’da ziyaret ettiğimiz kiliselerden sonra ertesi gün 700 kilometre kuzeyde, Hıristiyanlık açısından ülkenin en kutsal yeri sayılan Lalibela’ya doğru uçakla yola çıktık. Hem buradaki kayalara gömülü eski kiliseleri ziyaret edecek, hem de büyük bir festival olan ve ülkenin her yerinde kutlanan Timkat Festivali’ne bu kutsal şehirde katılacaktık. Uçak Lalibela’ya indiğinde bizi bekleyen araçla otelimize doğru yola çıktık. Yol üzerinde çok nadir olarak başka araçlarla karşılaşıyorduk, kırsal bölgede en yaygın ulaşım yöntemi yürümek ve eşek sırtında yolculuktu. Timkat Festivali yaklaştığı için insanlar akın akın kasabadaki pazara yürüyorlardı. Lalibela, kayalara oyulmuş kiliseleri ile Unesco Dünya Kültür Mirası listesinde ve Etiyopya’nın en kutsal kabul edilen yerlerinden biri. Kasabaya ve buradaki kiliselere ismini veren Zagve Kralı Lalibela, doğumundaki mucizeler ve yaptıkları dolayısıyla ülkede oldukça önemsenen bir isim. Kasabanın eski ismi Roha.

Efsaneye göre, 12. yüzyılın başlarında dünyaya gelen ve ileride kral olacak bebeğin doğumunda etrafı bir arı bulutu tarafından sarılmış. Bu bulutun arasından ona ileride hizmet edecek olan askerleri gören annesi, bebeğe Agav dilinde “egemenliği arılar tarafından onaylanan” anlamına gelen Lalibela adını verir. Lalibela dine ve maneviyata oldukça bağlı, mütevazı bir kral olur ve krallığı esnasında tüf bloklarına oyulmuş 11 adet kilisenin yapılması için emir verir. Bu kiliselerin yapımındaki en önemli amaçlardan biri, Müslümanlarla yaşanan çatışmalardan dolayı tehlikeli hale gelen Kudüs yolculuğu yerine, Kudüs’ün kutsal mekânlarının benzerlerini buraya yapıp, insanları hac için bölgeye çekmektir. Hıristiyanların hac ziyaretlerini burada gerçekleştirmelerini sağlamak amacıyla doğudaki kiliselerin tüm mimari detayları burada kullanılmıştır. Bir galeri ve altgeçit sistemi ile birbirine bağlı olan bu kutsalyapılar, Ürdün adı verilmiş bir nehrin iki kıyısı arasında yer almaktadır. Kral Lalibela’nın Kudüs dışında bir hac merkezi yaratma hayali tam olarak gerçekleşmemiş olsa da, Lalibela yakın coğrafyadaki Hıristiyanların ziyaret etmek istediği kutsal bir yer haline zamanla gelmiş. Gittiğimiz kiliselerden birinde, şehri ziyarete gelen orta yaşlı bir adama Lalibela kasabası hakkındaki fikirlerini sorduğumda şöyle demişti: “Benim en büyük gayelerimden biri olan Kudüs’teki kutsal yerlere gitmem mümkün değil ancak Lalibela’ya gelerek bu hayalimi kısmen de olsa gerçekleştirebildiğimi düşünüyorum. Kral Lalibela buradaki kiliseleri ziyaret edenlerin Kudüs’e gitmiş hacılar kadar kutsandıklarını düşünüyormuş.” “Kral Lalibela’nın burayı Kudüs’e benzeterek iyi bir şey yaptığını düşünüyorsun yani.” “Evet, tabii ki. O dinine bağlı, sıra dışı bir kralmış.

Timkat Festivali her yıl 19-21 Ocak’ta, yani İsa’nın doğumundan 12 gün sonra, Ortodoks Tewahedo Kilisesi’nce düzenleniyor. Ürdün Nehri’nde İsa’nın vaftiz edilişi canlandırılıyor. Bu canlandırma sırasında halk havuzlara giriyor ve birbirlerini vaftiz suyu ile ıslatıyorlar (üstte ve altta). “Kavga” kelimesini kullanıyorum çünkü töreni izlemeye gelen yabancı turistler kelimenin tam anlamıyla yer kapmak için birbirleriyle kavga ediyorlardı. Ancak iskelenin altındaki alanda beyazlar giymiş olan halk büyük bir sükûnet ve heyecan içinde gelecek olan sandıkları beklemekteydi. Vakit yaklaştığında, alana gelen papazlara eşlik eden binlerce insan coşku içinde dua ediyor ve şarkı söylüyordu. Papazlar rengârenk kadife ve saten tören giysileri ve pullarla süslenmiş şemsiyeleriyle alana girdiğinde büyük bir heyecan hissedildi. Yanımda ayakta duran yaşlı kadın kalabalığa aldırmadan kendinden geçmiş bir şekilde müziğe eşlik ediyor ve dua ediyordu. Papazlar kutsal suyun başına gidip dua ettiler ve tören alanında geçit oluşturup yürümeye başladılar. Yaklaşık iki saat süren tören gitgide kalabalıklaşıyordu. En sonunda başpiskopos olduğunu tahmin ettiğim bir papaz elindeki haçı gene haç şeklinde olan havuza daldırdı ve yanan bir tütsüyü de suya batırdıktan sonra havuzdaki sudan papazlara sıçrattı. Bu andan sonra kalabalıktan çığlıklar yükseldi ve bir an kalabalık havuzun etrafına doğru koşmaya başladı. Ezilme korkusu ile biraz tedirgin olmuştum, ancak bembeyaz giyinmiş yüzlerce insanın etrafa sıçratılan su ile ıslanmak için coşku içinde ilerliyor oluşu çok etkileyici bir ortamdı. Kalabalığın içinde yaşlılar ve küçük çocuklar da vardı.

Genelde tarım ürünlerinin satıldığı pazarda tekstilden küçükbaş ve büyükbaş hayvana kadar her şeyi bulmak mümkün. de yürümeye başladık. Timkat kutlamaları gün boyu devam etti. Biz de kimi zaman dans eden gruplara eşlik ederek, kimi zaman ise kendinden geçmiş bir şekilde dua edenleri izleyerek günü geçirdik. Hıristiyanlığın en eski kutsal mekânlarından biri olan Habeşistan’da din sadece kiliseye gidildiğinde hatırlanan bir şeyin çok ötesinde, günlük hayatın önemli bir parçasıydı. Daha sonraki günlerde küçük bir köyde şans eseri katılma imkânı bulduğum bir ayinde bunu çok net olarak görmüştüm. Uzaktan gelen müzik sesini takip ettiğimde, kendimi küçücük eski taş bir kilisenin içinde bulmuştum. İçerisi oldukça kalabalıktı ve papaz önde bir şeyler okurken, insanlar ona eşlik ederek dans ediyorlardı. Dans ve şarkılarla eşlik edilen bu ayin bana göre Hıristiyanlığın Afrika kültürüyle birleşimini çok güzel anlatıyordu. Ayin bittiğinde papaz Amharik dilinde uzun bir konuşma yaptı. Ne dediğini anlamadığım halde, ben de diğerleri gibi hipnoz olmuş gibi dinliyordum.